Na samotnom uzvišenju zvanom Golo brdo, u selu Gornji Adrovac nadomak Aleksinca, vremenu odoleva Crkva Svete Trojice, memorijalno zdanje podignuto na mestu junačke smrti pukovnika Nikolaja Nikolajeviča Rajevskog, ruskog dobrovoljca i učesnika Srpsko-turskog rata 1876. godine. Postoji verovanje da je baš neustrašivi Rajevski bio taj koji je poslužio kao inspiracija za lik grofa Vronskog u Tolstojevom literarnom remek-delu „Ana Karenjina”…
Dok se približavate ovom istorijskom mestu jugoistočne Srbije, jasno vam je da ovde, osim putnika namernika, retko ko svraća. Oko zavijutaka oštećenog, zakrpljenog asfalta, kao oslikana šire se nepregledna prostranstva pšenice i kukuruza. Veći broj kućica primetan je tek nakon table koja najavljuje ulazak u Gornji Adrovac. U svakom dvorištu voće, drveće, zelenilo. Putokaz za Crkvu Svete Trojice upućuje na dugačku ulicu pod nazivom Ratka Jovića Duška, koja direktno dovodi pred kapiju svetog mesta.
Betonska kapija, na kojoj su vidljivi natpisi na srpskom i ruskom jeziku, podignuta je 2001. godine, povodom 125. godišnjice smrti pukovnika Rajevskog, a sredstvima Ministarstva inostranih poslova Ruske federacije. Dveri usmeravaju na dugački, pravolinijski, stari kameni put preko kog se stiže do porte crkve. Putanju celom dužinom okružuju drvoredi mirisnih lipa, koje su donete iz sela Razumovske u Ukrajini, rodnog mesta porodice Rajevski, i ovde zasađene davne 1903. godine.
Tišina. Nigde žive duše. Povetarac raznosi miris lipa koji opija. Obuzima osećaj spokoja. Vazduh je čist, svež. Udiše se bez griže savesti.
Impozantna arhitektura Crkve ljubavi
Crkva Svete Trojice, koja se u narodu ujedno zove i Ruska memorijalna crkva, Šarena crkva i Crkva ljubavi, podignuta je i osveštana 2. septembra 1903. godine, o trošku ktitorke Marije Rajevske, Nikolajeve snahe, supruge njegovog brata Mihaila, a trudom i nadzorom episkopa niškog, Nikanora Ružičića. Ceo posed se prostire na površini od 1 hektara i deset ari, a parcelu, na kojoj se danas nalazi crkva, kraljica Natalija Obrenović je otkupila od lokalnog seljanina, i lično učestvovala u građevinskom poduhvatu putem prepiske sa porodicom Rajevski. Legenda kaže da je grofica Marija Rajevska episkopu Nikanoru poslala 300.000 rubalja za izgradnju, od kojih je on iskoristio samo jednu trećinu, a ostatak joj poslao nazad u Rusiju.
Sakralni objekat je skladnih proporcija i pravilnih uglova, sa osnovom u obliku grčkog krsta sa umetnutim ugaonim tremovima između krakova. Centralni prostor crkve pokriva kupola sa nizom prozora, dok je fasada prekrivena keramičkim pločicama, grupisanih u vidu mozaika, sa naizmeničnim rasporedom polja žute i tamnocrvene boje. Spoljne zidove oko celog hrama upotpunjuju natpisi na ruskom i srpskom jeziku – o pukovniku Rajevskom, gradnji i obnovi crkve, kao i spisak lokalnih srpskih žrtava bugarskog terora u toku Prvog svetskog rata.
Ispred porte, sa desne strane, nalazi se mali spomenik od kamena peščara, a koji su podigli drugovi palog borca. Na njemu piše:
Ruski pukovnik Nikola Rajevski u borbi sa Turcima pogibe na ovome mestu 20. avgusta 1876. godine.
Omaž srpsko-ruskom prijateljstvu
– Izvol’te, izvol’te – dobrodošlicu pred portalom crkve poželeo nam je klisar Toplica, koji živi na imanju u manjoj žutoj crkvenoj kući neposredno uz kapiju.
Unutrašnjost Crkve Svete Trojice ukrašena je živopisom koji je 1903. oslikao dalmatinski umetnik D. Obrenović. Keramičke pločice žuto-crne boje u potpunosti prekrivaju pod. Iznad ulaznih vrata podkupolnog prostora oslikan je portret Nikolaja Rajevskog. Okvir ikonostasa, ispred kog je postavljen i crtež pukovnika, izrađen je u punom drvetu, dok ikone predstavljaju delo slikara Andreja Kozilova iz Rusije. Prostor je podeljen na srpski (s leve) i ruski deo (s desne strane), gde su predstavljeni motivi iz religije i istorije dva naroda. Oslikani su knez Lazar i Aleksandar Nevski, dok posebnu pažnju zavređuju kompozicije „Krštenje Rusije” i „Krunisanje cara Dušana u Skoplju”. U desnom uglu hrama smešten je „Zid plača“, u vidu fotografija boraca poginulih na Košarama i u ratu na Kosovu 1999. godine.
Klisar Toplica, koji nije bio zainteresovan za priču, ubrzo nas je napustio. Na našu sreću, u crkvi se zatekla i meštanka Ružica Perić (73), koja je do pre pet godina održavala ovo zdanje i radosno dočekivala posetioce, što ni ovaj put nije bio izuzetak.
– Kad su dolazili ruski ambasadori, novinari i drugi namernici, uvek bih ih poslužila sirom, ajvarom, rakijom… Pa, neće mi otpasti ruka! Otkad sam prestala da održavam crkvu takvi običaji se više ne praktikuju. Posetiocima treba reći dobronamernu, pametnu reč, pa te zavole. Tako sam stekla veliki broj prijatelja – kaže nam Ružica Perić, koja se u Gornji Adrovac doselila 1969. godine.
Gospođa Perić se o crkvi brinula do 2015. godine kad joj je preminuo suprug, ujedno razočarana što je jednom prilikom nepoznata osoba iz crkve ukrala novac od priloga i polomila razne predmete. Šteta je prijavljena policiji.
– Ovo je svetski poznata crkva. Pokušala sam da uspostavim saradnju sa državnim institucijama kako bi ovo mesto postalo turistička atrakcija, ali bezuspešno. Opština Aleksinac treba da angažuje odgovarajućeg čoveka, kustosa, koji će da dočekuje posetioce, ali ni njega nemamo – napominje gospođa Perić.
