Ovih dana u Nemačkoj proslavljen je jedan neobičan jubilej – pedeset godina od gradnje Berlinskog zida. Kontroverzna manifestacija, s obzirom na to da je Berlinski zid tokom 28 godina svog postojanja bio simbol podela i patnji, razdvojenosti članova mnogobrojnih porodica, uništenih prijateljstava i, konačno, mesto na kome je najmanje 136 ljudi bilo ubijeno u pokušaju da pređe iz Istočne u Zapadnu Nemačku. Berlinski zid podelio je ne samo grad Berlin na dve oblasti dominacije nekadašnjih saveznika u Drugom svetskom ratu, već je postavio jasnu granicu između istočne i zapadne Evrope. Takođe, na zapadnoj strani zid je smatran antikomunističkim bedemom, dok je na istočnoj smatran antifašističkim.
Istorija sveta, kao i istorija privatnog života, puna je zidova. Kineski zid – najveća ljudska građevina, koja se proteže od srednje Azije do Žutog mora, dug 8,851 kilometar, najveći je odbrambeni objekat ikada i jedina tvorevina na planeti Zemlji za koju su kosmonauti rekli da ju je moguće videti iz Svemira, izgrađen u 3. veku p.n.e, sa ciljem da spreči upade varvarskih mongolskih plemena. Hadrijanov zid – dug 117 kilometara, koji su Rimljani podigli u 2. veku naše ere sa ciljem da štiti rimsku Britaniju (današnja Engleska) od napada, naravno, varvara sa severa, iz Albe (što je bilo galsko ime za Škotsku). Carigradski bedemi – zidovi izgrađeni da brane Vizantijsko carstvo od Avara, Persijanaca, Arapa, Rusa, Turaka, i koji su smatrani neosvojivim ako u gradu ima dovoljno sveta da ih opslužuje, pa ipak, u svojoj hiljadugodišnjoj istoriji osvojeni dva puta: 1203. pod naletom krstaških ratnika i 1453. pred Turcima koji su zajedno sa bedemima konačno razorili Vizantijsko carstvo. Zid plača – kako ga naziva hrišćanski svet, ili Zapadni zid kako ga nazivaju sami Jevreji, zid i jedini ostatak nekadašnjeg Solomonovog hrama, u Jerusalimu, uz koga se Jevreji mole. Po predanju, u njega su uzidane Mojsijeve ploče na kojima je bilo ispisano deset Božjih zapovesti… I tako dalje. Zidovi. Zidine srednjovekovnih tvrđava u srpskim zemljama i dalje u Evropi, zidovi oko istočnjačkih kuća, avlijski zidovi na Kosovu i Metohiji, imaginarni zidovi naših života, naše stvarnosti… Poznati, kao i oni koji su još uvek zatrpani u neotkrivenim slojevima naše civilizacije. Zidovi koji su najčešće podizani prisilnim ljudskim radom, u patnji robova, seljaka, zanatlija, vojnika, slabo ili nimalo plaćenih radnika. Zidovi podizani u našoj nemoći ili našoj obesti.
Za one koji su ih podizali oni su redovno bili granica prema nepoželjnom, odbrana od manje vrednog, sigurna podrška, nepremostiva prepreka, stabilnost, sigurnost, sloboda. Istovremeno i prepreka za ulazak onog što je dobro, jer, na kraju krajeva, nije sve dobro s jedne strane zida, kao ni sve loše s druge. Za one koji su pokušavali da ih osvoje, zidovi su bili izazov, brana ka nečemu boljem, težnja ka osvajanju tuđe slobode, časti, gospodstva. I plena. I tako su se na istim zidovima sukobljavali ne samo različiti ljudi, nego i različite težnje, želje, ciljevi. Ponekad su sami zidovi, sama njihova slava, njihova neosvojivost, bili izazov.
Nekako, iznenadila me je vest o proslavi pedesetogodišnjice gradnje Berlinskog zida jer sam nedavno gledao neku reportažu o rušenju tog zida. Zid nije pao, on je srušen 1989. godine i to su učinili građani istočnog i zapadnog Berlina, učinili su to sa strašću, razvaljujući 112 kilometara betona koji je najpre podelio njihovu najveću železničku stanicu, Berlin Friedrichstraße, na dva dela, tačno po sredini, između šina, a zatim i slavni grad Berlin i konačno Nemačku. Činom rušenja oni su se ponovo ujedinjavali. Svet je sa oduševljenjem pratio taj događaj, između ostalog i zato što je on označio kraj mučnog hladnog rata. Jedan od mojih omiljenih pisaca, Amin Maluf (Amin Maalouf), tim povodom je napisao: “Sa padom Berlinskog zida vetar nade zaduvao je svetom.” Dakle, ne samo za Berlince i Nemce nego za ceo svet to je bio izuzetan događaj. Da je 9. novembar i da se proslavlja godišnjica rušenja bilo bi mi logično, ali zašto godišnjica gradnje?! Na svečanosti, predsednik Nemačke Kristijan Vulf (Christian Wulff), u prisustvu Angele Merkel, koja je inače odrasla sa istočne strane zida, podsetio je čovečanstvo da je Berlinski zid bio zid koji je gušio život. Takođe da “NI JEDAN ZID NE MOŽE DA ZADRŽI ŽELJU ZA ŽIVOTOM.” Ni stvarni, ni imaginarni. Možda je to odgovor na moju nedoumicu. Ista poruka može se uputiti sa svečanosti povodom godišnjice rušenja, kao i sa svečanosti povodom godišnjice gradnje. Samo život!
Uroš Pajović voli lepe stvari i lepe ljude. Pogled na svet i odnos prema drugima deli sa dr Hausom. “I am not settling for anything less than everything.”
