Koja od vas nikad nije poželela da se bar jednom provoza sa Džejmsom Dinom (James Dean) u njegovom metalik kabriolet Porsche-u? Ili da ga nežno poljubi kao Natali Vud (Natalie Wood) u “Rebel Without a Cause”? Ma, da se ne lažemo, svi ste nešto od toga bar jednom poželele, jer svaka od nas nekad u svom životu teži da postane buntovnik ili da bar ima jednog u svom životu, sa ili bez razloga.
Džejms Bajron Din rođen je 8. februara 1931. godine u gradiću Marionu u Indijani, SAD. Kao dete seli se u Santa Moniku u Kaliforniji, gde pohađa Brentwood Public School. Nakon što mu majka umire od raka, otac devetogodišnjeg Dina šalje natrag u Indijanu, da živi kod ujaka i ujne na farmi.
Detinjstvo provodi između Indijane i Kalifornije, baveći se sportom i glumeći u dramskoj sekciji.
Iako prosečan u srednjoj školi koju je pohađao, Din je bio izuzetno uspešan u sportu, igrajući u košarkaškom i bejzbol timu, a takođe je bio i član dramske sekcije. Posle završene srednje škole 1949. godine, Din se seli nazad kod oca u Kaliforniju i odlučuje da pohađa studije prava na koledžu Santa Monika. Međutim, to biva kratkog daha, te napušta prava i odlučuje da se prebaci na koledž UCLA i tamo upiše studije glume, gde dobija i ulogu Malkolma u Šekspirovom “Magbet”-u, kao bolji od 350 drugih studenata koji su došli na audiciju. U isto vreme počinje da pohađa časove glume u glumačkoj radionici glumca Džejmsa Vitmora (James Whitmore), da bi 1951. godine napustio koledž i u potpunosti se posvetio glumačkoj karijeri.
Mlad i ambiciozan, seli se u Njujork.
Po nagovoru Džejmsa Vitmora odlazi u Njujork. Počinje da radi na parkingu ispred televizijskog studija CBS kako bi se izdržavao. Njegov prvi profesionalni glumački angažman bio je u reklami za Pepsi, a uz to dobija i nekoliko malih uloga u pozorištu i na filmu. Pojavljuje se i u nekoliko televizijskih programa koji su bili veoma popularni pedesetih godina. Zatim dobija i svoju prvu pozorišnu ulogu na Brodveju u predstavi “See the Jaguar” i postaje član prestižne glumačke škole Actors Studio koju su u to vreme pohađali i Marlon Brando (Marlon Brando), Džuli Heris (Julie Harris) i drugi poznati glumci tog vremena. Ali njegova uloga u pozorišnoj predstavi “The Immortalist” 1954. godine napokon dovodi do poziva iz Holivuda.
Prvi od tih poziva bio je onaj za filmsku adaptaciju romana “Istočno od raja” (“East of Eden”). Film se bavio kako dvema generacijama porodica Trask i Hamilton u dolini Salinas u doba Prvog svetskog rata, tako i kompleksnom ličnošću Kala Traska, koga je igrao Din.
Sa Džuli Heris u filmu "Istočno od raja" (1955).
Režiser filma za ulogu Kala prvobitno je želeo Marlona Branda, kojim je Din inače bio opsednut, ali kasnije shvativši koliki talenat mladi Din poseduje bira njega i daje mu prvu veliku ulogu na filmu. Aprila 1954. godine, Din napušta Njujork i kreće za Los Anđeles kako bi počeo snimanje.
Na Dodeli nagrade Američke filmske akademije, poznatije kao Oskar, 1995. godine Din dobija posthumnu nominaciju za ulogu u filmu “Istočno od raja”, i to je bio prvi put da je glumac nominaciju dobio posthumno, ali ne i poslednji. Nažalost, nagradu nije dobio.
Slobodno vreme provodio je kako na setu, tako i trkajući se u automobilskim trkama.
Uloga Kala Traska bila je u jednom od tri velika filma u kojima je sebe mogao i da vidi, s obzirom na to da je ovaj film jedini od ta tri koji je pušten u bioskope dok je Din još bio živ.
Po završetku snimanja filma “Istočno od raja”, Džejms Din, koji je bio pasionirani ljubitelj automobilskih trka, prvi put se upoznaje sa primerkom luksuznog automobila kao i zavisnošću od brzine, i to kupovinom svog prvog sportskog automobila Porsche 356 Speedster, i počinje da se takmiči na trkama. Bio je drugi u Palm Springsu marta 1955. godine, treći u Bekersfildu maja iste godine, a u Santa Moniki je morao da odustane zbog kvara na automobilu.
Ubrzo nakon uloge Kala Traska usledila je glavna uloga u filmu “Buntovnik bez razloga” (“Rebel Without a Cause”), filmu koji je osvojio publiku, većinom tinejdžere, i kako se kasnije ispostavilo bio od velikog kulturološkog, istorijskog i estetskog značaja za američku kinematografiju.
U ulozi neshvaćenog tinejdžera.
Zadatak filma bio je da prikaže bunt mladih u SAD-u, iskritikuje roditelje tih istih mladih ali i prikaže međugeneracijski jaz kao i njihove konflikte.
Pored Dina, uloge u filmu imali su još i Natali Vud (Natalie Wood), Sal Mineo (Sal Mineo) i Denis Hoper (Dennis Hopper), dok je rediteljsku palicu držao Nikolas Rej (Nicholas Ray). Uloga problematičnog tinejdžera Džimija Starka i dan-danas ima veliki uticaj na mlade zbog povezanosti lika sa buntom svih tinejdžera.
U filmu "Buntovnik bez razloga" (1955) partnerka mu je bila, tada takođe mlada nada, Natali Vud.
Za vreme snimanja filma “Buntovnik bez razloga”, Din kupuje automobil Porsche 550 Spyders (jedan od samo 90 proizvedenih te godine) koji je zvao “mala bitanga”, koji će kasnije biti okarakterisan kao ukleti automobil.
Dolazi zatim ponuda za sporednu uloga u filmu “Div” (“Giant”), pored legendarne Elizabet Tejlor (Elisabeth Taylor) i Roka Hadsona (Rock Hudson). Želeći da pobegne od uloga buntovnika koje je tumačio u dotadašnja dva filma, on ponudu prihvata i pokazuje širok spektar karaktera koje je sposoban da odigra. Po dobijanju uloge naftnog bogataša u filmu, Din odlazi u Teksas na snimanje i u tom periodu ne učestvuje u automobilskim trkama jer mu je to bilo zabranjeno filmskim ugovorom.
U filmu "Giant" (1956) glumio je naftnog bogataša.
Ironično, jula 1955. godine za vreme snimanja filma snimio je i reklamu propagirajući bezbednost u saobraćaju, u kome drugom glumcu govori: “I used to fly around quite a bit, took a lot of unnecessary chances on the highway… Now when I drive on the highway, I’m extra cautious.”
Nije krio ljubav prema automobilima i brzini.
“Div” je, ispostavilo se, bio njegov poslednji film, i objavljen je posthumno, nakon čega je iste godine na dodeli Oskara nominovan po drugi put, sada za ulogu u ovom filmu. Nažalost, ni ovaj put ne dobija ovu prestižnu nagradu.
Što se tiče njegovog ljubavnog života, bila je to još jedna od misterija. Preko nagađanja o homoseksualnosti, biseksualnosti do navodnih afera sa mladim glumicama tih godina, jedino se možemo osloniti na navodne izjave i tvrdnje. Neki prijatelji muškarci tvrdili su da je sa njima imao seksualne odnose, dok je mlada glumica, koja mu je navodno bila srodna duša, napisala pre svog samoubistva da je Din bio i ostao jedini muškarac koga je ikada volela. Na pitanja o svojoj seksualnoj orijentaciji odgovorao je: “No, I am not a homosexual. But, I’m also not going to go through life with one hand tied behind my back.”
Jedina ljubav pored automobila bila mu je glumica Pjer Anđeli (Pier Angeli).
Po završetku snimanja filma “Div” 30. septembra 1955. godine, Džejms Din kreće na trke u Salinasu i gine u saobraćajnoj nesreći u svojoj 24. godini. Njegova smrt obavijena je i dan-danas velom misterije, od uzroka, krivice do činjenice da mu je samo 2 sata i 15 minuta pre nesreće napisana kasna za prebrzu vožnju. Iako nije doživeo premijere svojih filmova “Buntovnik bez razloga” i “Div”, jedini je glumac u istoriji Holivuda koji je dva puta posthumno bio nominovan za Oskara.
Detalji o nesreći i okolnosti pod kojima je izgubio život i dalje su nepoznati široj javnosti.
Džejms Din je sahranjen na Park groblju u Ferimontu, a 1977. godine blizu mesta gde je poginuo u Šolamu (Kalifornija) podignut je spomenik ovom glumcu.
Njegov grob u Ferimontu.
Na spomeniku pored datuma rođenja i smrti urezan je i rukopisom njegovog najboljeg prijatelja Wilijama Basta (William Bast) njegov omiljen citat, uzet iz Egziperijevog dela “Mali princ”: “What is essential is invisible to the eye.”
Njegov uticaj na kulturu i medije kao i status ikone u istoriji i dan-danas je masivan.
Nekoliko puta je proglašavan je za gej ikonu, kao i idola svakog neshvaćenog tinejdžera. Jedan je od retkih glumaca koga i muškarci i žene smatraju seksipilnim. Njegovo ime pominje se u više od pedesetak pesama i na desetine serija i filmova; ono i dalje zarađuje preko pet miliona dolara godišnje (prema magazinu “Forbes”). Zanimljivo je da je glumac Džejms Frenko (James Franco) već okarakterisan kao novi Džejms Din, što zbog fizičke sličnosti, što zbog slične harizme kojom je zračio legendarni glumac.
Njegov odsutan pogled bio je samo delić harizme kojom je zračio.
U celoj misteriji oko njegovog života neosporan je jedino njegov talenat, harizma i seksipilnost. Dokaz tome da je njegova ličnost bila više nego magična je da je njegov nadgrobni spomenik bio kraden dva puta, dok su žene karminom ostavljale otiske svojih usana na novim dok bi ih još klesali u ateljeu.
“If a man can bridge the gap between life and death, if he can live on after he’s dead, then maybe he was a great man.”
James Dean (1931-1955)
Anđela Najdanović voli da voli. Život. Modu. Amelijin Pariz. Kerin Njujork. Pozorište. Vogue. Beograd. I to u proleće. Uz miris jorgovana. Obožava kada je njen iPod shuffle iznenadi glasom Louis-a Armstrong-a dok se šeta beogradskim asfaltom. U podne. I uživa u sladoledu. Sa ukusom maline. Sour&Sweet. “J’aime bien les couchers de soleil. Allons voir un coucher de soleil…”
