Zamislite crtani film “Tom i Džeri” (Tom and Jerry) bez scena nasilja: Tomu mišolovka ne priklješti rep, ne naleti na grabulje, ne eksplodira mu dinamit ispred face, ne uleti u prazan bazen i ne razbije glavu, ne sedne slučajno na iglu, oko mu ne izbije kugla za bilijar, ne zalede mu se brkovi od hladnoće, ne upuca sebi rep. Zamislite Duška Dugouška koji ne pravi zapetljancije, Popaja bez lule, Kojota koji ne otvara kišobrančić dok pada sa litice. Da li pričamo o istom detinjstvu?
Zamislite ove likove u epizodama bez povreda
Da bi zadovoljili pravila televizijskih kanala, ali i samoinicijativno, iz straha da bi neko mogao da se uvredi – vlasnici crtaća i televizija cenzurišu crtane filmove koje bi roditelji ili konzervativne grupe mogli da smatraju kontroverznim, i time direktno utiču na istoriju animacije, krive sliku vremena u kome su crtaći nastali. Problematično je što nema jasnih pravila, odrednica cenzure. Nameće se pitanje: ko i kako postavlja granice i odlučuje šta će biti izbačeno iz kultnih crtanih filmova uz koje smo svi odrasli?
Cenzura datira iz vremena zlatnog doba animacije. Između 1930. i 1950. godine animatori Warner Brosa, Disneya, MGM-a i mnogih drugih nezavisnih studija proizvodili su crtane filmove koji sadrže rasne stereotipe, alkohol, pornografiju, pušenje, nasilje.
Po Hejsovom kodu, vodiču za cenzuru iz 1934. godine koji je upravljao Američkom filmskom produkcijom, film ne sme da snižava moralne standarde publike. Zabranjeni su golotinja, alkohol, droga, seksualne perverzije, homoseksualnost, opisi porođaja, uvredljivi izrazi, scene seksa, strasno ljubljenje.
Posledice Hejsovog koda direktno utiču i na svet crtanih filmova, tako da Beti Bup (Betty Boop), crtani seks-simbol tridesetih godina, od flaper devojke postaje domaćica – zakopčana do grla, u suknji ispod kolena, da bi krajem tridesetih godina bila u potpunosti zabranjena.
Od animirane zavodnice do smerne dame zakopčane do grla – Beti Bup
Cenzura dostiže vrhunac 1968. godine, kada studio United Artist zabranjuje da se 11 Looney Tunes i Merry Melodies crtaća prikazuje na američkoj televiziji zbog stereotipnog, rasističkog prikazivanja Afroamerikanaca. Cenzurisanih 11 ostaje zabranjeno do današnjeg dana.
Najproblematičniji je “Scrub Me Mama with a Boogie Beat” iz 1941, zbog stereotipnog prikazivanja Afroamerikanaca, kulture i života na jugu Amerike.
Među cenzurisanih 11 nalazi se džez parodija Diznijeve “Snežane i sedam patuljaka” – “Coal Black and de Sebben Dwarfs” Roberta Klampeta (Robert Clampett).
Modernizovana verzija bajke braće Grim (Grimm), u kojoj su seksualnost i muzika u prvom planu, zabranjena je zbog karikaturalnog prikazivanja likova, zasnovanih na džez muzičarima sa kojima se reditelj Klampet družio i koji su, pored rada na soundtreku, učestvovali i u pisanju scenarija.
U potpunosti su zabranjeni i crtaći Frica Frelenga (Fritz Freleng), najnagrađivanijeg Warner Bros reditelja sa četiri Oskara, koji učestvuje u osmišljavanju i razvoju Duška Dugouška, Elmera Daveža, Gice Prasić, Ptičice Tviti, Brzog Gonzalesa, Mačka Silvestera, Sime Strahote…
Teks Ejveri (Tex Avery) je možda najkultniji autor klasičnih crtaća. Ali i njegove moderne verzije bajki podležu cenzuri. U tri verzije Crvenkapice (Little Rural Riding Hood, Little Red Walking Hood, Red Hot Riding Hood) Ejveri eksploatiše ideju Vuka i Crvenkapice (koja je pevačica u noćnom klubu) zajedno u krevetu. Seksualna konotacija (reakcija Vuka na Crvenkapicu – para koja kulja iz njegove kravate, isplažen jezik) bili su previše za holivudske cenzore. Sve tri verzije Ejverijeve Crvenkapice, kao i moderna verzija Pepeljuge (Swing Shift Cinderella), zabranjene su za prikazivanje.
Ana Ivanović je dramaturg, sa višegodišnjim iskustvom pisanja za film, radio, televiziju, internet. U ličnoj karti piše: “lenji hedonista dok radi deset stvari istovremeno”. U CV-ju: “hoće da smišlja filmske špice”. Trenutni gmail status: “tu smo đe smo”. U slobodno vreme, kad ga manjka, odvoza bajsom krug oko Ade, a kada ga je previše odgleda celu sezonu serije “Arrested Development”.
