Režiser takozvane “poslednje romantične pornografske bajke” – “Poslednjeg tanga u Parizu” (Ultimo tango a Parigi) i šokantnih “Sanjara” (The Dreamers) danas puni 71 godinu!
“I left the ending ambiguous, because that is the way life is”
Ovaj istovremeni reditelj, pesnik i pisac, rođen je u Parmi 1941. godine. Kao mladića, otac ga je inspirisao da piše poeziju, ali se ujedno bavio i proučavanjem filmske umetnosti.
Po odlasku na studije u Rim, Bertoluči (Bernardo Bertolucci) upoznaje genijalnog režisera Pasolinija (Pier Paolo Pasolini) i, paralelno sa studijama, radi kao njegov pomoćnik na filmu. Po završetku filma “Prosjak” (Accattone), posvećuje se samostalnom radu, te sledeći rediteljski debi ostvaruje filmom “Smrt” (La commare secca), kriminalističkom pričom rađenom po Pasolinijevom scenariju. Usledili su, ne tako zapaženi, “Pre revolucije” (Prima della revoluzione) i “Strategija pauka” (La strategia del ragno), ali i “Ljubav i bes” (Amore e rabbia), na kom je ponovo radio sa Pasolinijem i kasnijim prijateljem – Godarom (Jean-Luc Godard). Tek filmom “Konformista” (Il conformista) Bertoluči utvrđuje svoj međunarodni ugled.
Posle “Konformiste”, na red su došli upravo filmovi po kojima je danas i poznat široj javnosti.
U kontroverznom “Poslednjem tangu u Parizu” glavne uloge date su fantastičnom Marlon Brandu (Marlon Brando) i zanosnoj Mariji Šnajder (Maria Schneider). Osim Brandove uvek razoružavajuće glume i pojave, ovaj film proslavila je sama romantično-eksplicitna priča:
Pol (Brando), američki udovac, ulazi u burnu, isprva gotovo sadomazohističku, a potom istinski romantičnu i ljubavnu vezu sa mladom Parižankom Žanom (Marija).
Film “Poslednji tango u Parizu”, osim što je proslavio ovog režisera, potresao je javnost svojim seksualno-eksplicitnim sadržajem
Nabijen erotizmom, ovaj film je prvovremeno bio zabranjen u Italiji, a nešto kasnije – emitovan isključivo u kasnim večernjim satima. Ipak, posle nekoliko godina od cenzurisanja ovog filmskog dostignuća, pojavile su se njegove različite verzije, od originalne od 132 minuta, preko one od 126, prikazivane u bioskopima u tadašnjoj Jugoslaviji, do nekih mnogo kraćih.
Nakon što je dobio Oskara za svoj romantično-erotični “Poslednji tango”, Bertoluči još jednom šokira javnost režirajući “Mesec” (La luna) u kom američka operska pevačica ima incestuozni odnos sa petnaestogodišnjim sinom kako bi mu pomogla da prevaziđe zavisnost od heroina.
Usledili su “Dvadeseti vek” (Novecento), “Poslednji kineski car” (The Last Emperor) – ovenčan sa čak devet Oskara, “Čaj u Sahari” (The Sheltering Sky), “Mali Buda” (Little Buddha) od kojih je gotovo svaki “pokupio” sjajne kritike. Već narednim filmom, “Ukradena lepota” (Stealing Beauty), u kom su glavne uloge pripale Liv Tajler (Liv Tyler) i Džeremi Ajronsu (Jeremy Irons), ponovo se vraća u žižu javnosti.
Filmom “Ukradena lepota” (1996) Bertoluči se vratio u žižu javnosti
Bertolučijev neverovatan, gotovo potpuno poetičan osećaj za prostor i vreme na velikom platnu, posebno su došli do izražaja u filmu “Opčinjeni” (Besieged). Sa veoma malo reči, ovaj režiser daruje nam priču nabijenu emocionalnom i seksualnom tenzijom u kojoj je svaki pokret kamere čista erotičnost i poezija.
Jedna od završnih scena iz filma “Opčinjeni” (1998)
Ništa drugačije nije ni kod kontroverznog filma “Sanjari”. Adaptacija romana Žilberta Adera (Gilbert Adair) “Sanjari” (The Holy Innocents), iz Bertolučijeve režiserske ruke i srca, liči na čistu filmsku odu seksu, kinematografiji i slobodnom duhu šezdesetih godina. Film o neobičnom prijateljstvu rođenom u Parizu, revolucionarne 1968. godine, po svom duhu podseća na “Poslednji tango u Parizu”, pa ga mnogi kritičari u šali nazivaju “Prvim tangom u Parizu”. Ovim filmom, Bertoluči nam još jednom poklanja slavljenje umetnosti seksualnosti, kao pornografsku bajku.
Priča o neobičnom prijateljstvu u kojoj je seks samo drugo ime za slobodu i umetnost
Nakon ovog filmskog dostignuća, njegov režiserski talenat vidimo u izrazito umetničkom filmu (“kolekciji” kratkih priča) “Deset minuta stariji: Čelo” (Ten Minutes Older: The Cello), a ove godine očekujemo njegov film “Me and you”.
Kultna puter-scena iz “Poslednjeg tanga u Parizu”
Nemali broj kritičara, rekao bi kako Bertolučijeve filmove karakterišu seks i politika, što nije daleko od istine, posebno ako se setimo upravo onih najpoznatijih. Čak i u samim “Sanjarima” ono što atmosferu čini lucidno bajkovitom upravo je dah revolucije na ulicama Pariza.
Pa ipak, neverovatna upotreba svetla, intrigantnih, neobično dekorisanih prostora, te spori kadrovi koji ne ostavljaju mogućnost oku da propusti ni komad lepote, upravo su ono što ovog reditelja izdvaja iz mora ostalih.
Osim filmova od kojih je gotovo svaki pravi kinematografski dragulj, Bertoluči ih je dodatno “obeležio” upečatljivim scenama: u “Sanjarima” istorijska je scena u kojoj Luis (Louis Garrel) na želju svoje sestre, Eve Grin (Eva Green), masturbira pred posterom Marlen Ditrih (Marlene Dietrich); u “Poslednjem tangu u Parizu” pak imamo scenu gotovo nasilnog analnog seksa, sa sve puterom.
Šokirati, gotovo zgroziti, pa dati romantičan pečat filmskoj priči, a onda ganuti do suza upravo je odlika velikih režisera. Malo li je takvih momenata u njegovoj bogatoj filmografiji?!
Dijana Knežević je studentkinja medija i urednica bloga “ViolentlyHappy”. Sklona ignorisanju realnosti, a kad nije u mogućnosti – pisanju o njoj. Neko je rekao i da je sklona suvišnoj racionalizaciji emocija. Ona misli da je to besmislica. Prezire kolotečinu, cenzuru i besporočnost.
