Počeo je 64. Međunarodni filmski festival koji će narednih dana, tačnije sve do 22. maja, u slavnom francuskom gradu Kanu (Cannes), okupiti mnoga poznata imena svetske filmske industrije. Ovogodišnja smotra, koju je otvorio poznati italijanski sineasta i režiser Bernardo Bertoluči (Bernardo Bertolucci), počela je prikazivanjem novog filma Vudija Alena (Woody Allen) – “Ponoć u Parizu” (Midnight in Paris). Ovo novo Alenovo ostvarenje, u kojem se pojavljuje u epizodnoj ulozi i prva dama Francuske, Karla Bruni Sarkozi (Carla Bruni Sarkozy), ima tu čast da otvori festival, ali se nalazi van konkurencije. Prošetajmo zajedno Kroazetom. Podsetimo se zlatnih dana festivala, onoga što je Kan bio nekada, uz osvrt na ono što nam nudi danas.
Svaka priča ima svoj početak, svoje glavne likove, pa tako i ova, vezana za istorijat jednog od najstarijih i najpoznatijih evropskih filmskih festivala. Negde krajem tridesetih godina dvadesetog veka, nezadovoljan zbog mešanja fašističke italijanske i nacističke nemačke vlade u izbor filmova koji su se prikazivali na festivalu u Veneciji, jedan čovek predložio je da se isti takav međunarodni festival osnuje upravo u Kanu. Bio je to Žan Ze (Jean Zey), francuski ministar kulture. Taj festival, kojim je predsedavao Luis Lumier (Louis Lumière), čovek koji je izmislio filmski projektor, trebalo je da traje od prvog do tridesetog septembra 1939. Zbog veoma bitnih događaja na međunarodnoj političkoj sceni, trećeg septembra Francuska i Velika Britanija objavile su rat Nemačkoj, tako da novi filmski festival na evropskom tlu nije imao slavan početak. Prva i prava smotra, nažalost, moraće da sačeka kraj drugog svetskog rata.
Beše to davne 1946. godine, kada je grad Kan (Cannes) po prvi put, zvanično, okupio na istom mestu filmadžije i glumce sa raznih strana sveta. Od tada svake godine u proleće, osim 1948. i 1950. kada zbog finansijskih problema festival nije održan, poznato francusko letovalište postaje centar svetske kinematografije. U vreme prolećnih studentskih i radničkih protesta, koji su 1968. prilično uzdrmali Evropu, festival biva prekinut u znak solidarnosti sa građanima. Naime, dok se u palati festivala prikazivao jedan od filmova u konkurenciji, poznati filmski umetnici, među kojima su se nalazili i Roman Polanski, Klod Leluš (Claude Lelouch) i Žan-Luk Godar (Jean-Luc Godard), ušli su u salu i prekinuli projekciju. S godinama, međunarodni festival u Kanu staće rame uz rame poznatih filmskih festivala kao što su Berlinski, festival u Veneciji i festival u Lukarnu.
Selekcija filmova koji se takmiče za prestižnu Zlatnu palmu, nagradu za najbolje filmsko ostvarenje, kao i za Grand Prix, koji se dodeljuje najoriginalnijem filmu, sastoji se iz dva dela: iz zvaničnog konkursa i selekcije “Izvestan pogled” (Un Certain Regard). Pored pomenutih, tu su i konkurs za najbolji kratkometražni film i selekcija školskih filmova kinematografske fondacije, ali i “Cannes Classic”, na kom se predstavljaju restaurirana filmska dela i dokumentarni filmovi koji se bave kinematografijom. Konkurs je deo festivala koji je medijski najviše pokriven, a obuhvata kako dela eminentnih filmskih stvaralaca tako i ostvarenja novih talenata. Filmski festival dodeljuje sledeće nagrade: Zlatnu palmu za najbolji film, Grand Prix, nagrade za najbolju glumicu i najboljeg glumca, nagradu za najbolji scenario i režiju i nagradu žirija. Izvestan pogled predstavlja selekciju filmova koji u sebi nose originalnost i inovaciju u svetu kinematografije. Nagrada ovog dela selekcije dodeljuje se u pozorištu Debisi (Debussy), veče pre završetka festivala. Što se tiče konkursa za najbolji kratkometražni film, nagrađeni u ovoj sekciji dobija Zlatnu palmu u svojoj kategoriji. Pored glavnih selekcija festivala tu su i paralelne: Međunarodna nedelja kritike, osnovana 1964. godine, koja se bavi otkrivanjem novih talenata, i Quinzaine des Réalisateurs, koju je 1969. osnovala organizacija režisera.
Godine 1991. na inicijativu režisera i filmskog kritičara Žila Žakoba (Gilles Jacobs), festival dobija novinu koja se zove “Lekcija iz kinematografije” (Leçon du cinema/Cinema Master Class). Ovaj deo filmske smotre posvećen je susretu između poznatih režisera i zaljubljenika u kinematografiju, filmskih kritičara i studenata filmske umetnosti. Poklonici kinematografije kroz razgovor sa sineastom upoznaju se sa kreativnim procesom stvaranja filma, načinom pisanja i snimanja, a svaki susret je sam po sebi veoma interesantan i raznolik. Po ugledu na Lekcije iz kinematografije, 2003. godine nastao je kutak posvećen filmskoj muzici (Leçon de musique/Music Master Class), koji spaja publiku sa kompozitorima poznatih filmskih numera. Postoji i sekcija posvećena glumcima, takozvana “Lekcija glumaca” (Leçon d’actor), kutak u kom se poznati glumci susreću sa publikom. Od njihovog osnivanja 1991. sve do danas, susretima sa kanskom publikom prisustvovala su mnoga poznata filmska imena kao što su Miloš Forman (1997), Nani Moreti (Nanni Moretti – 2002), Oliver Stoun (Oliver Stone – 2003), Kventin Tarantino (Quentin Tarantino -2009); muzičari kao što su Nikola Pjovani (Nicola Piovani – 2003), Patrik Dojl (Patrick Doyle – 2005) i glumci Katrin Denev (Catherine Deneuve – 2005), Đina Rolands (Gina Rowlands – 2006), Serđo Kastelito (Sergio Castellitto -2007).
Ove godine, po šezdeset i četvrti put, poznatom Kroazetom prošetaće se velikani filmske umetnosti današnjice. Poučeni prošlogodišnjim iskustvom, organizatori festivala odlučili su da mu ove godine vrate sjaj i renome koji je nekada imao, a sudeći po filmovima i njihovim autorima, nema sumnje da će uspeti u tome. Bardovi kinematografije kalibra Pedra Almodovara, koji će se predstaviti filmom “Koža u kojoj živim”, Terensa Malika (Terrence Malick), koji se takmiči sa ostvarenjem “Tree Of Life”, Nanija Moretija (Nanni Moretti), koji pretenduje Zlatnu palmu sa svojim delom “We Have A Pope”, samo su neki od autora filmova u takmičarskom delu, kojih je ukupno dvadeset. Ostali pretendenti na Zlatnu palmu su braća Darden (Dardenne) i njihovo delo “The Kid With A Bike”, Bertran Bonelo (Bertrand Bonello) sa “House of Tolerance”, Alen Kavalje (Alain Cavalier) i njegov “Pater”, Džozef Sedar (Joseph Cedar) sa filmom “Footnote”, Nuri Bilge Sejlan (Nuri Bilge Ceylan) sa “Once Upon A Time In Anatolia”, Mišel Hazanavisi (Michel Hazanavicius) i “The Artist”, Kaurismaki (Karismäki) i “Le havre”, Džulija Li (Julia Leigh) i njen erotski triler o kom se već diskutuje “Sleeping Beauty”, Majven (Ma ї wen) sa filmom “Polisse”, Radu Mihajleni (Radu Mihaileanu) i “The Source”, Takaši Mike (Takashi Mike) sa “Hara-Kiri”, Lin Remzi (Lynne Ramsay) sa filmom “We Need To Talk About Kevin”, Markus Šnajcer (Marcus Schleinzer) i “Michael”, Paolo Sorentini (Paolo Sorrentini) sa “This Must Be The Place”, Lars Fon Trir (Lars Von Trier) sa “Melancholia”, Nikolas Vinding Refn (Nicolas Winding Refn) i njegovo delo “Drive”, Naomi Kavase (Naomi Kawase) sa filmom “Hanezu”. Posebnu pažnju festivala privukao je šokantni dokumentarac Kita Alena “Nepravedno ubistvo”, koji prikazuje fotografiju princeze Dajane nedugo nakon nesreće u kojoj je izgubila život 1997.
Imajući u vidu šta se nalazi na ovogodišnjem kanskom filmskom meniju, eminentni žiri, na čijem čelu je proslavljeni oskarovac Robert De Niro, neće imati ni malo lak zadatak. Pored De Nira, glavni žiri čine još i glumci Uma Turman (Uma Thurman), Džud Lou (Jude Law); reditelji Olivije Asaja (Olivier Assayas), Mohamed Harun (Mahamat – Saleh Haroun) i Džoni To (Johnnie To); producenti Nansun Ši (Nansun Shi), Martina Guzman (Martina Gusman) i kritičarka Lin Ulman (Linn Ullmann). Predsednik žirija selekcije “Izvestan pogled” je naš slavni reditelj Emir Kusturica. Festival, koji je podsetimo se počeo sinoć, svoju kulminaciju imaće dvadeset i drugog maja, kada će ljubitelji filma širom sveta saznati ime srećnika koji će se okititi Zlatnom palmom ove godine. Neka pobedi najbolji.
Emina Ristović za sebe kaže da je večiti nostalgičar i pisac u pokušaju. Reči su njena igračka.
